Στην περιοχή του Αϊ- Γιάννη, στη Νικήτη, όπου αναπτύσσεται μια μεγάλη τουριστική επένδυση στο οικόπεδο που πουλήθηκε από το ΤΑΙΠΕΔ βρέθηκαν φέτος το καλοκαίρι νέα αρχαιολογικά ευρήματα από αρχαίο νεκροταφείο.  

Στην περιοχή υπάρχουν λείψανα οικισμού της Εποχής του Σιδήρου, της Αρχαϊκής και της Κλασσικής Εποχής, και πιθανόν να ταυτίζονται με την αρχαία Γαληψό. Η ανασκαφή αποκάλυψε τη συνέχεια του νεκροταφείου και σύμφωνα με το τμήμα Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, έως τώρα έχουν εντοπιστεί και ερευνηθεί 911 τάφοι, ποικίλων τύπων και μία σαρκοφάγος.

Η κτέριση των ταφών περιελάμβανε κατά κύριο λόγο πήλινα αγγεία, ενώ σε μερικές περιπτώσεις υπήρχαν και γυάλινα, πήλινα ειδώλια, πληθώρα χρυσών, χάλκινων και σιδερένιων κοσμημάτων όπως ψέλλια, κρίκοι, χάνδρες, πόρπες και περόνες που συνόδευαν τους νεκρούς.

Ο χώρος είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα νεκροταφεία εποχής σιδήρου, αρχαϊκής και πρώιμης κλασικής περιόδου στη Βόρεια Ελλάδα με μεγάλο αριθμό, ποικιλία ταφών και εξαιρετικά ευρήματα.

Επειδή στην περιοχή είναι σε εξέλιξη το έργο κατασκευής ξενοδοχείου και εξοχικών κατοικιών , το ζήτημα συζητήθηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο στην ημερήσια διάταξη συνεδρίασης στις αρχές Ιουνίου με θέμα «έγκριση ή μη διατήρησης των αρχαίων καταλοίπων των τομέων 1-5 στη Ζώνη ΙΙΙ του ΕΣΧΑΔΑ «Τουριστική αξιοποίηση ακινήτου Άγιος Ιωάννης, Νικήτης, Δήμου Σιθωνίας, ΠΕ Χαλκιδικής». Αναμένεται να εκδοθεί η απόφαση.

Το ιστορικό των ανασκαφών

Το νεκροταφείο στην παραλία του  Αϊ- Γιάννη βρίσκεται κατά μήκος της ακτής και 4χλμ. ΝΑ της Νικήτης. Το νεκροταφείο έγινε πρώτη φορά γνωστό το 1977, όταν μετά από αμμοληψίες αποκαλύφθηκαν τάφοι. Την ίδια χρονιά έγιναν δοκιμαστικές τομές και έφεραν στο φως 59 τάφους των πρώιμων αρχαϊκών χρόνων.

Η έρευνα συνεχίστηκε το 1984 και ερευνήθηκαν 28 τάφοι Εποχής Σιδήρου και βρέθηκε ένας κεραμικός κλίβανος. Το 1988 έγιναν και πάλι ανασκαφές προκειμένου να αποδεσμευτεί από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και να διαμορφωθεί το κάμπινγκ από την τότε κοινότητα Νικήτης. Τότε έγιναν 18 δοκιμαστικές τομές και ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε οικοδοκιμά λείψανα ενός κτίσματος κλασικών χρόνων καθώς και 45 τάφους της Εποχής του Σιδήρου.

Οι τάφοι στο νεκροταφείο αποκαλύφθηκαν σε μικρό σχετικά βάθος, σε δύο τουλάχιστον επάλληλα στρώματα αμμώδους ή ελώδους εδάφους και σε πυκνή διάταξη.

Στο νεκροταφείο του  Αϊ-Γιάννη είναι χαρακτηριστικό ότι βρέθηκαν ενταφιασμοί σε αδιακόσμητα πιθάρια. Χρονολογούνται στον 7ο αιώνα πΧ οι παλαιότερες.  Να σημειωθεί ότι βρέθηκαν και καύσεις νεκρών.

Όπως επισημαίνει η αρχαιολόγος, Ελένη Τρακοσοπούλου-Σαλακίδου* οι παιδικοί τάφοι υπερτερούν αριθμητικά από τους τάφους των ενηλίκων και φτάνουν σε ποσοστό 55%. Οι νεκροί τοποθετήθηκαν απευθείας στο εσωτερικό των αγγείων και σε ύπτια συνήθως θέση, με το κεφάλι πάντα προς το στόμιο.

Ανάμεσα στους ενταφιασμούς είχε ξεχωρήσει στην ανασκαφή του 1988 μια ομάδα στην οποία εντάσσονταν τρία πιθάρια τοποθετημένα σε περβόλους - θήκες, το ένα δίπλα στο άλλο. Στις κτερισμένες ταφές του νεκροταφείου, τα κτερίσματα ήταν κυρίως αγγεία και κοσμήματα. Θήλαστρα βρέθηκαν σε παιδικούς τάφους, πόρπες, βραχιόλια, σφονδύλια και χάντρες σε γυναικίους τάφους.

Πάντως ο οικισμός στον οποίο ανήκει το νεκροταφείο, εντοπίζεται στη χερσόνησο Καστρί, στο δυτικό άκρο του κόλπου.

του Θοδωρή Δούκα

* Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, Vol.2, No.1, 1988