Άρθρο του Πέτρου Τσιολάκη
“Περί συστάσεως Νομού Χαλκιδικής” και “αναγνωρίσεως της κοινότητος Πολυγύρου” ως δήμου και πρωτεύουσας.
Τον περασμένο μήνα συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από την πρώτη διοικητική διάρθρωση του Νομού μας, με την σύσταση του Νομού Χαλκιδικής και τον ορισμό του Πολυγύρου ως πρωτεύουσας του.
Η προετοιμασία και δρομολόγηση των συγκεκριμένων αποφάσεων είχε αρχίσει έξι χρόνια νωρίτερα και συγκεκριμένα το μακρινό 1918 που ορίσθηκαν οι πρώτες 31 κοινότητες της “υποδιοίκησης Χαλκιδικής”, με το υπ΄αριθμ. 151/9-8-2018 Βασιλικό Διάταγμα, “Περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εν τη Γενική Διοικήσει Θεσσαλονίκης” και το οποίο υπέγραφαν ο Βασιλιάς της Ελλάδος Αλέξανδρος με τον “επί των Εσωτερικών” Υπουργό του, (εικόνα 1)
Επρόκειτο ουσιαστικά για την πρώτη καταγραφή του συνόλου των οικισμών της Χαλκιδικής με τα ονόματα που είχαν εκείνη την εποχή και τον καθορισμό των πρώτων κοινοτήτων της, που σε πολλές περιπτώσεις αφορούσαν δυο και τρεις γειτονικούς οικισμούς μαζί που μετέπειτα θα αποτελούσαν αυτόνομες κοινότητες, για να φτάσουν αισίως στην πορεία των επόμενων δεκαετιών στους έξι δήμους και εξήντα εννιά κοινότητες, μέχρι την εφαρμογή των αναγκαστικών αυτοδιοικητικών συνενώσεων που επιβλήθηκαν από τα σχέδια “Ιωάννης Καποδίστριας” αρχικά και “Καλλικράτης” στη συνέχεια.
Από το 1918 μέχρι και το 1924, λόγω της Μικρασιατικής εκστρατείας και της εθνικής καταστροφής που ακολούθησε οι διοικητικές μεταρρυθμίσεις και η οργάνωση των “Νέων Χωρών” που είχαν προστεθεί στην Ελληνική επικράτεια με τους νικηφόρους πολέμους και την απελευθέρωση του 1912, είχαν διακοπεί μέχρι το 1924, έτος κατά το οποίο η νέα Κυβέρνηση συνέχισε τα πράγματα από εκεί που είχαν μείνει, με αποτέλεσμα και για ότι αφορά το Νομό μας να δημοσιευθεί στις 2 Σεπτεμβρίου 1924 ο Νόμος 3236/24 τ.Α΄, αρ, φύλλου 212, “Περί συστάσεως Νομού Χαλκιδικής”, με τις υπογραφές του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη και των Υπουργών, “επι των Εσωτερικών Π. Μαυρομιχάλη” και “επί της Δικαιοσύνης Π. Γκότση”.
Στο Άρθρο 1 ο Νόμος ανέφερε: “Καθίσταται Νομός Χαλκιδικής συγκείμενος εκ της Υποδιοικήσεως Χαλκιδικής, της Περιφέρειας Αγ. Ορους και των κάτωθι χωριών αποσπομένων εκ των περιφερειών Υποδιοικήσεων Θεσσαλονίκης και Λαγκαδά”. (εικόνα 2)
Ο ίδιος Νόμος όριζε ως έδρα του Νομάρχη τον Πολύγυρο και διαιρούσε το Νομό σε δυο Υποδιοικήσεις, που αργότερα θα μετονομάζονταν σε Επαρχίες. Την “Υποδιοίκηση Χαλκιδικής” με έδρα τον Πολύγυρο και την “Υποδιοίκηση Λιαρίγκοβης” (Αρναία) με έδρα την Λιαρίγκοβη και έχει σημασία να αναφερθεί ότι οι τότε πατέρες του Έθνους κατά τον ορισμό των ορίων του Νομού Χαλκιδικής με την ενσωμάτωση κοινοτήτων σ’ αυτόν, ακολούθησαν τα περιγραφόμενα των αρχαίων συγγραφέων, όπως του Ηροδότου, του Στράβωνα, του Πτολεμαίου και άλλων, που κατά περίπτωση υποδείκνυαν στα γραπτά τους θέσεις και όρια αρχαίων πόλεων στην “επί Θράκης Χαλκιδική”, με αφορμή την ίδρυση ή την κατάκτησή τους ή περιγράφοντας πολεμικές επιχειρήσεις, κυρίως μεταξύ των Αθηναίων και των Σπαρτιατών, ή του Φιλίππου με τους Ολύνθιους.
Δεκαπέντε ημέρες αργότερα από την δημοσίευση του Νόμου που αφορούσε την σύσταση του Νομού Χαλκιδικής και συγκεκριμένα στις 23 Σεπτεμβρίου του 1924, δημοσιεύθηκε το υπ΄αριθμ. 234 τ. Α΄/1924 Προεδρικό Διάταγμα που φέρει τις υπογραφές του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη και του επί των Εσωτερικών Υπουργού, Π. Μαυρομιχάλη, με το οποίο “αναγνωρίσθηκε” η κοινότητα Πολυγύρου, ως δήμος και πρωτεύουσα του Νομού Χαλκιδικής. (εικόνα 3)
Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα για την “Περί αναγνωρίσεως ως δήμου της κοινότητος Πολυγύρου, έγραφε:
“ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Έχοντες υπ΄όψει τα άρθρα 1, 2, 3, και 6 του Νόμου 1051 του 1917 “περί συστάσεως και διοικήσεως δήμων και κοινοτήτων εν ταις Νέαις Χώραις”, τον νόμον 3226 ε. “περί συστάσεως Νομού Χαλκιδικής”, προτάσει του επί των Εσωτερικών Υπουργού, αποφασίσαμεν και διατάσσομεν.
Αναγνωρίζεται ως δήμος εν τω Νομώ Χαλκιδικής η πόλις Πολυγύρου υπό το όνομα Δήμος Πολυγύρου με έδραν την ομώνυμον πόλιν ως πρωτεύουσα Νομού.
Εις τον δήμον Πολυγύρου ενούνται και οι συνοικισμοί Καλύβες και Γερακινή.
Ο αυτός Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το Διάταγμα τούτο.
Εν Ύδρη τη 16 Σεπτεμβρίου 1924.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας
ΠΑΥΛΟΣ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ
Ο επί των Εσωτερικών Υπουργός
Π. Μαυρομιχάλης”.
Την επιλογή του Πολυγύρου ως πρωτεύουσα την επέβαλαν τρεις κυρίως λόγοι. Η κεντρική του γεωγραφική θέση στο Νομό, το γεγονός ότι αποτελούσε ήδη διοικητικό κέντρο της Χαλκιδικής πριν ακόμα της απελευθέρωσης των “Νέων Χωρών” και το γεγονός ότι είχε ήδη ορισθεί ως έδρα της “Υποδιοίκησης Χαλκιδικής” και έδρα του Νομάρχη.
Πέρα από τα παραπάνω, ο Πολύγυρος την εποχή εκείνη ήταν η πλέον εύρωστη οικονομικά πόλη της Χαλκιδικής, διέθετε Σχολεία που εξυπηρετούσαν ανάγκες ολόκληρου σχεδόν του Νομού, ξενοδοχεία για τους διερχόμενους εμπόρους και επισκέπτες της πόλης, εμπορικά καταστήματα και επιχειρήσεις που κάλυπταν το σύνολο των αναγκών της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας και ιδιαίτερα σημαντική κτηνοτροφική, γεωργική, μελισσοκομική και σηροτροφική παραγωγή.
Υπήρξαν αντιδράσεις φυσικά, πριν και μετά την συγκεκριμένη απόφαση οι οποίες όμως περιορίστηκαν σε διαβήματα διαμαρτυρίας και εκατέρωθεν φορτισμένες ανταλλαγές απόψεων μέσω του Τύπου, της Θεσσαλονίκης αρχικά και της Χαλκιδικής μετά τις αρχές του ΄30, πρώτα με την κοινότητα Αρναίας και αργότερα με την κοινότητα Ν. Μουδανιών που στην πορεία του χρόνου ορίσθηκαν και αυτές ως ομώνυμοι δήμοι, μαζί με την Κασσανδρεία, την Ιερισσό και τη Ν. Καλλικράτεια, ώστε μαζί με τις 69 συνολικά κοινότητες η Χαλκιδική να φτάσει από την δεκαετία του ΄50 και μέχρι το 1997 και την εφαρμογή του σχεδίου “Ιωάννης Καποδίστριας” να αριθμεί 75 συνολικά Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Τέλος, σε συμπλήρωση και ολοκλήρωση των παραπάνω διοικητικών μέτρων για την οργάνωση των περιφερειών των “Νέων Χωρών”, τις ίδιες μέρες του Σεπτέμβρη του 2024, με άλλη απόφαση θα ορίζονταν και ο πρώτος Νομάρχης Χαλκιδικής.
Επρόκειτο για τον Αριστείδη Τζανέτο από τη Σάμο για τον οποίο η εφημερίδα “Μακεδονικά Νέα” στις 21 Σεπτεμβρίου 2024, ενημέρωνε τους αναγνώστες της με τα παρακάτω:
“Αφίκετο χθές προερχόμενος εξ’ Αθηνών ο πρώτος Νομάρχης Χαλκιδικής κ. Τζανέτος, ο οποίος αφού παραμείνη επι τινάς ημέρας ενταύθα (στη Θεσσαλονίκη) ίνα μετά του κ. Γεν. Διοικητού δια ζητήματα της Νομαρχίας του, θα αναχωρήση εις Πολύγυρον προς ανάληψη των καθηκόντων του”.
Από τότε και για τα επόμενα εκατό χρόνια, τα υπόλοιπα με τους εκάστοτε Νομάρχες, αιρετούς Νομάρχες και Αντιπεριφερειάρχες, καθώς και τους δημάρχους Πολυγύρου, των υπολοίπων δήμων και των πάλαι ποτέ κοινοταρχών της Χαλκιδικής, τα έγραψε και τα γράφει ακόμα η ιστορία.
Πολύγυρος 15 Οκτωβρίου 2024.
Πέτρος Τσιολάκης
